โครงการเกษตรเพื่ออาหารกลางวัน
ประเภท: การพัฒนาเด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร
เป็นโครงการตามพระราชดำริฯ โครงการแรกที่เริ่มดำเนินการในพุทธศักราช 2523 โดยให้เด็กทำการปลูกพืช เลี้ยงสัตว์ ในพื้นที่โรงเรียน และนำผลผลิตทางการเกษตรที่ได้มาทำเป็นอาหารกลางวันรับประทานกัน
โครงการอุทยานธรรมชาติวิทยาอันเนื่องมาจากพระราชดำริฯ อำเภอสวนผึ้ง จังหวัดราชบุรี
ประเภท: การพัฒนาพื้นที่เฉพาะ
สมเด็จพระเทพรัตนราขสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงสนพระทัยในการศึกษาสภาพธรรมชาติ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในลักษณะของการดำเนินการด้านวิชาการ โดยทรงเห็นว่าสภาพป่าไม้หลายพื้นที่ยังคงมีความอุดมสมบูรณ์ตามธรรมชาติ ควรที่จะได้มีการอนุรักษ์ให้เยาวชนและราษฎรในท้องถิ่นตลอดจนผู้ที่มีความสนใจในธรรมชาติได้ใช้เป็นสถานที่ศึกษาสภาพธรรมชาติ และเมื่อวันที่ 24 มีนาคม 2538 ได้มีพระราชดำริให้ดำเนินการศึกษาสภาพธรรมชาติบริเวณที่ราชพัสดุในความดูแลของกองทัพบก อำเภอสวนผึ้ง จังหวัดราชบุรี และต่อมา นายชวนหลีกภัย นายกรัฐมนตรี (ในขณะนั้น) ในฐานะ ประธานกรรมการพิเศษเพื่อประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริฯ ได้ลงนามแต่งตั้งคณะกรรมการบริหารโครงการอุทยานธรรมชาติวิทยาอันเนื่องมาจากพระราชดำริฯ อำเภอสวนผึ้ง จังหวัดราชบุรี
โครงการส่งเสริมโภชนาการและสุขภาพอนามัยแม่และเด็กในถิ่นทุรกันดาร
ประเภท: การพัฒนาเด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร
สมเด็จพระเทพรัตนราขสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงตระหนักว่าการที่คนเราจะมีภาวะโภชนาการและสุขอนามัยที่ดีนั้น จะต้องเริ่มต้นตั้งแต่อยู่ในครรภ์มารดา นั่นคือ แม่จะต้องมีภาวะโภชนาการและสุขภาพอนามัยดีด้วย ถ้าแม่ขาดสารอาหารก็จะส่งผลกระทบต่อเด็กที่จะเกิดออกมา ทั้งด้านการเจริญเติบโตและพัฒนาการของร่างกายและสมอง จึงมีพระราชดำริให้ดำเนินโครงการนี้ขึ้นในพุทธศักราช 2539
โครงการควบคุมโรคขาดสารไอโอดีน
ประเภท: การพัฒนาเด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร
พื้นที่ชุมชนห่างไกลทุรกันดาร มีปัญหาการระบาดของโรคคอพอกอันเนื่องมาจากการขาดสารไอโอดีน จึงมีพระราชดำริฯ ให้ดำเนินงานควบคุมและป้องกันโรคขาดสารไอโอดีนในพื้นที่ทุรกันดารตั้งแต่พุทธศักราช 2533
ศูนย์ภูฟ้าพัฒนา อำเภอบ่อเกลือ จังหวัดน่าน
ประเภท: การพัฒนาพื้นที่เฉพาะ
สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดตั้งศูนย์ภูฟ้าพัฒนาขึ้น เมื่อครั้งเสด็จเยี่ยมราษฎรพื้นที่อำเภอบ่อเกลือในวันที่ 30 พฤศจิกายน 2542 เพื่อใช้เป็นต้นแบบการพัฒนาและถ่ายทอดความรู้การพัฒนาไปสู่ราษฎร ในพื้นที่เป้าหมายท้องที่อำเภอบ่อเกลือ และอำเภอเฉลิมพระเกียรติโดยมีวัตถุประสงค์ 5 ประการ ดังนี้
- เพื่อการพัฒนาคุณภาพชีวิตราษฎรบนพื้นที่สูง
- และใช้เป็นต้นแบบในการพัฒนาต่อไป
- เพื่อการส่งเสริมอาชีพที่เหมาะสมกับศักยภาพของราษฎร และพื้นที่บนที่สูง
- เพื่อเป็นศูนย์รวบรวมและพัฒนาผลิตภัณฑ์ให้สอดคล้องด้านการตลาด
- เพื่อการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ ศึกษาธรรมชาติ และวัฒนธรรมท้องถิ่น
- เพื่อการศึกษาวิจัยถ่ายทอดความรู้การพัฒนาและการจัดการทรัพยากรธรรมชาติที่ยั่งยืน